ปัญหาน่าหนักใจ เด็กไทยคลอดก่อนกำหนดเพิ่มขึ้นทุกปี ทารกคลอดก่อนกำหนดน้ำหนักตัวน้อย อันตรายมากไหม พัฒนาการลูกจะเป็นอย่างไร
ทารกคลอดก่อนกำหนดน้ำหนักตัวน้อย ลูกจะมีปัญหาไหม
เด็กเกิดก่อนกำหนดเป็นหนึ่งในปัญหาสำคัญอย่างยิ่งในเมืองไทย ทั้งยังมีจำนวนเพิ่มขึ้นทุกปี กรมการแพทย์ โดยสถาบันสุขภาพเด็กแห่งชาติมหาราชินี เปิดเผยว่า อัตราเด็กเกิดก่อนกำหนดเพิ่มขึ้น โดยทารกที่คลอดก่อนกำหนด อวัยวะของทารกจะพัฒนาได้ไม่เต็มที่ ต้องอาศัยทั้งแพทย์เฉพาะทางและพยาบาลผู้เชี่ยวชาญ เพื่อช่วยให้ทารกคลอดก่อนกำหนดมีชีวิตรอดและมีความพิการหลงเหลือน้อยที่สุด
เนื่องในวันที่ 17 พฤศจิกายน ของทุกปี เป็นวันทารกเกิดก่อนกำหนด ทางกรมการแพทย์จึงออกมาเน้นย้ำถึงปัญหาทารกคลอดก่อนกำหนด โดยนายแพทย์สมศักดิ์ อรรฆศิลป์ อธิบดีกรมการแพทย์ ย้ำว่า กรมการแพทย์ให้ความสําคัญกับการดูแลรักษาผู้ป่วยเด็กทารกแรกเกิดทุกราย โดยเฉพาะอย่างยิ่งทารกเกิดก่อนกำหนด ซึ่งเป็นทารกกลุ่มเสี่ยงและเป็นสาเหตุของการตายในทารกแรกเกิด แม้ว่าปัจจุบันยังมีข้อจํากัดด้านทรัพยากรในการดูแลผู้ป่วยกลุ่มนี้ เช่น หอผู้ป่วยวิกฤตทารกแรกเกิดมีไม่เพียงพอ และอยู่ในโรงพยาบาลศูนย์ หรือโรงพยาบาลทั่วไปขนาดใหญ่เท่านั้น จำนวนบุคลากรที่ต้องมีความชำนาญการและทักษะเฉพาะในการดูแลทารกเกิดก่อนกำหนด ทั้งในส่วนของกุมารแพทย์และพยาบาลไม่เพียงพอ เมื่อเทียบกับจำนวนผู้ป่วยทารกวิกฤตที่ต้องดูแล ส่งผลต่อคุณภาพการดูแลรักษาทารกหรือมีโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนระหว่างการส่งต่อ ทําให้ต้องรักษาตัวในโรงพยาบาลเป็นระยะเวลานานขึ้น รวมทั้งค่ารักษาพยาบาลโดยรวมของครอบครัวและของประเทศสูงขึ้น
“เพื่อให้การดูแลทารกแรกเกิดที่มีภาวะวิกฤตนั้น เกิดความปลอดภัยสูงสุด กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข จัดให้มีแผนการพัฒนาระบบบริการสุขภาพ สาขาทารกแรกเกิด เพื่อเพิ่มศักยภาพของบุคลากรในการดูแลทารกแรกเกิดที่มีภาวะวิกฤตให้มีคุณภาพ พัฒนาระบบการส่งต่อที่ได้ประสิทธิภาพและมีความต่อเนื่อง รวมทั้งวางแผนจัดสรรทรัพยากรต่าง ๆ ให้เพียงพอ ได้มาตรฐานบริการ แนวทางการแก้ปัญหาจะสามารถช่วยพัฒนาระบบการบริหารจัดการในการให้บริการ และพบว่าอัตราการตายทารกแรกเกิดค่อย ๆ ลดลงทุกปี” อธิบดีกรมการแพทย์ กล่าว
สาเหตุของทารกคลอดก่อนกำหนด
นายแพทย์อดิศัย ภัตตาตั้ง ผู้อำนวยการสถาบันสุขภาพเด็กแห่งชาติมหาราชินี กล่าวว่า ปัจจัยที่ทำให้เกิดก่อนกำหนดเกิดได้ทั้งจากมารดาหรือแม่ของเด็ก รก และตัวทารกในครรภ์ ดังนี้
ปัจจัยจากแม่ ได้แก่
- การตั้งครรภ์แฝด
- โรคประจำตัว เช่น โรคความดันโลหิตสูง โรคหัวใจ
- ภาวะติดเชื้อขณะตั้งครรภ์ ติดเชื้อในช่องคลอด ติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ
- ภาวะน้ำเดินก่อนกำหนดก็จะเป็นการกระตุ้นทำให้เกิดการเกิดก่อนกำหนดได้
ปัจจัยของทารกในครรภ์
- เด็กในครรภ์มีความผิดปกติตั้งแต่แรกเกิด เช่น โรคทางพันธุกรรม ทารกเจริญเติบโตช้าในครรภ์
ความเสี่ยงของทารกคลอดก่อนกำหนด
ทารกที่คลอดก่อนกำหนดคือทารกที่คลอดก่อนอายุครรภ์ 37 สัปดาห์ จึงมีน้ำหนักตัวน้อยตอนแรกคลอด จึงจำเป็นที่จะต้องได้รับการดูแลอย่างใกล้ชิดตั้งแต่แรกเกิด เนื่องด้วยอวัยวะที่ยังพัฒนาไม่เต็มที่ ต้องใช้เวลาในการปรับตัวสู่โลกภายนอกมากกว่าทารกที่คลอดตามกำหนด ยิ่งทารกมีระยะการตั้งครรภ์ที่น้อย หรือมีน้ำหนักตัวน้อยกว่า 1.5 กิโลกรัม ก็จะยิ่งมีปัญหาเพิ่มขึ้นได้
ปัญหาที่พบได้ในทารกคลอดก่อนกำหนด
- ตัวเย็นง่าย ทารกที่เกิดก่อนกำหนดน้ำหนักตัวน้อย ตัวเล็กจึงทำให้ตัวเย็นได้ง่าย ต้องควบคุมอุณหภูมิของร่างกาย จึงจำเป็นต้องใช้ตู้อบในทารกคลอดก่อนกำหนด
- ปัญหาการหายใจ ทารกที่เกิดก่อนกำหนดและมีน้ำหนักตัวน้อย อาจต้องใช้เครื่องช่วยหายใจ เพราะปอดยังทำงานได้ไม่เต็มที่
- น้ำตาลในเลือดต่ำ ทารกตัวเย็นง่ายต้องดึงเอาสารสะสมที่เก็บไว้เป็นพลังงานมาสร้างอุณหภูมิร่างกายให้อยู่ในระดับ 37 องศาเซลเซียส จึงส่งผลให้ระดับน้ำตาลในเลือดต่ำลงได้
- ทารกเกิดก่อนกำหนดติดเชื้อง่าย ภูมิคุ้มกันของทารกจะได้ในช่วงท้าย ๆ ของการตั้งครรภ์ ทำให้ติดเชื้อง่ายกว่า 4 เท่า หากเทียบกับทารกปกติ
- ทารกตัวเหลือง การทำงานของตับยังไม่สมบูรณ์ ทำให้อาการตัวเหลืองนั้นนานกว่าทารกปกติ
- ดูดกลืนได้ไม่ดี ทารกที่เกิดก่อนกำหนด การดูดกลืนและการหายใจจะไม่ค่อยดี จึงสำลักนมได้บ่อย
- น้ำคั่งในสมอง ทารกอาจเกิดน้ำคั่งในสมอง แต่จะหายเองได้ มีทารกบางกลุ่มที่โตขึ้นเรื่อย ๆ หัวจะดูโตกว่าคนอื่นนิดหน่อย เพราะถุงน้ำในสมองจะใหญ่กว่า แต่ไม่มีปัญหาด้านพัฒนาการ
- ลำไส้เน่าตายอย่างเฉียบพลัน อาจเน่าขึ้นมาโดยไม่มีทางป้องกัน และเกิดได้โดยไม่ทราบสาเหตุ แสดงอาการได้หลายประเภท เช่น ลำไส้ขาดเลือดชั่วคราว ลำไส้ตายแต่ไม่ทะลุ และลำไส้ทะลุ
วิธีดูแลทารกเกิดก่อนกำหนด
การดูแลทารกคลอดก่อนกำหนดที่น้ำหนักตัวน้อย ควรให้นมแม่อย่างต่อเนื่อง โดยทีมแพทย์และพยาบาลจะเริ่มให้นมแม่ทันทีที่ทารกมีอาการคงที่ ข้อดีของนมแม่คือย่อยง่ายและมีภูมิต้านทานโรค ลดการติดเชื้อในกระแสเลือดและภาวะลำไส้อักเสบรุนแรง รวมถึงลดระยะเวลาการนอนโรงพยาบาลอีกด้วย นอกจากนี้ ดวงตา จอประสาทตาและสมองของทารกเกิดก่อนกำหนดยังพัฒนาไม่สมบูรณ์ จึงต้องได้รับการตรวจประเมินพัฒนาการและจอประสาทตาเป็นระยะโดยกุมารแพทย์และจักษุแพทย์อย่างสม่ำเสมอ
สังเกตอาการ 4 สัญญาณเสี่ยงคลอดก่อนกําหนด
สำหรับอาการที่คนท้องเสี่ยงคลอดก่อนกําหนด ต้องคอยสังเกตสัญญาณอันตรายเหล่านี้
- ลูกดิ้นน้อย อาจเกิดได้จากภาวะขาดออกซิเจน ซึ่งจะกระตุ้นให้เจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด
- น้ำเดิน มีน้ำใส ๆ ออกมาจากช่องคลอด ส่งสัญญาณว่าใกล้คลอด
- มดลูกบีบตัวถี่ ๆ หากพบการบีบของมดลูกถี่ขึ้น รุนแรงขึ้น ต่อเนื่องอย่างสม่ำเสมอ ควรรีบมาพบแพทย์
- มูกเลือดออกมาจากช่องคลอด มูกที่อุดปากช่องคลอดเกิดไหลออกมา มีแนวโน้มว่า ปากมดลูกกำลังจะเปิด
วิธีป้องกันคลอดก่อนกําหนด
การป้องกันการคลอดก่อนกำหนดได้ดีที่สุด แม่ท้องควรรีบฝากครรภ์ให้เร็วที่สุด และควรพบแพทย์อย่างสม่ำเสมอ พร้อมปฏิบัติตัว ดังนี้
- รับประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ เพื่อให้แม่ท้องและทารกในครรภ์ได้สารอาหารอย่างครบถ้วน หลีกเลี่ยงการกินอาหารหมักดอง เลือกกินอาหารปรุงสุก สะอาด เน้นผักและผลไม้ ให้มีความหลากหลายในแต่ละมื้อ
- ดื่มน้ำให้เพียงพอ โดยเลือกดื่มน้ำเปล่า 1.5-2 ลิตรต่อวัน แต่ไม่จำเป็นต้องดื่มนมวัวหรือดื่มนมถั่วเหลืองให้มากขึ้น เพื่อป้องกันไม่ให้ทารกแพ้นมวัวหรือแพ้นมถั่วเหลือง จากการบำรุงครรภ์ที่มากเกินพอดี
- พักผ่อนให้เพียงพอ และนอนหลับให้ได้ 8 ชั่วโมงต่อวัน หรือนอนพักเป็นช่วง ๆ ให้ร่างกายได้พักผ่อนบ่อย ๆ
- แม่ท้องไม่ควรเครียด ลองอ่านหนังสือเล่มโปรด พักผ่อนด้วยดนตรีเพราะ ๆ หรือทำกิจกรรมยามว่าง จะช่วยให้แม่ท้องผ่อนคลายและลดความเครียดลงได้
- ไม่ควรทำงานหนัก หลีกเลี่ยงการยกของหนัก หรือการออกกำลังกายที่หักโหม ควรปรึกษาแพทย์เรื่องการออกกำลังกายที่เหมาะสม
- การมีเพศสัมพันธ์ระหว่างตั้งครรภ์เป็นสิ่งที่ต้องปรึกษาแพทย์ถึงช่วงเวลาที่เหมาะสม โดยเฉพาะแม่ที่มีภาวะเสี่ยงการคลอดก่อนกำหนด
- เลิกสูบบุหรี่ งดการดื่มแอลกอฮอล์ ดูแลสุขภาพให้มากยิ่งขึ้น ถ้าทำได้ควรดูแลร่างกายตั้งแต่ช่วงวางแผนการมีบุตร
หากคุณแม่วางแผนตั้งครรภ์ ควรรักษาอาการติดเชื้อ หรืออาการเจ็บป่วยให้ดีขึ้นเสียก่อน โดยเฉพาะคุณแม่ที่มีโรคประจำตัว เช่น โรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูง จำเป็นต้องปรึกษาแพทย์เพื่อควบคุมโรคประจำตัว ที่สำคัญ ต้องพบแพทย์อย่างต่อเนื่อง หมั่นสังเกตร่างกาย หากพบอาการผิดปกติ ควรรีบไปโรงพยาบาล
อ้างอิงข้อมูล : vibhavadi.com, samitivejhospitals, phyathai และ dms.go.th
เลี้ยงลูกให้ เก่ง ดี มีสุข ไปกับเรา คลิกติดตามที่
อ่านบทความอื่นเพิ่มเติม
เชื้อ CMV คืออะไร ไวรัสที่คนท้องติดเชื้อได้ มีผลต่อทารกแรกเกิด