การคุมกำเนิดสามารถป้องกันการตั้งครรภ์ได้หลายกลไก เช่น ลดการหลั่งฮอร์โมนที่กระตุ้นการตกไข่ เปลี่ยนแปลงเยื่อบุผนังมดลูกให้ไม่เหมาะแก่การฝังตัวของไข่ หรือทำให้เยื่อบุมดลูกข้นเหนียว มาดูการ คุมกำเนิดหลังคลอด ที่ปลอดภัยสำหรับคุณแม่ที่กำลังให้นมลูกน้อยกันค่ะ
โดยทั่วไป คุณแม่หลังคลอดที่ให้นมลูก สามารถป้องกันการตั้งครรภ์ได้ชั่วคราว คือ ลูกน้อยจะต้องได้นมแม่ 85% ซึ่งคุณแม่ยังไม่มีรอบเดือน และลูกน้อยอายุไม่เกิน 6 เดือน จึงจะมีผลป้องกันได้ แต่วิธีนี้ก็ไม่ได้ป้องกันได้ 100% คุณแม่คงเคยได้ยินการมีลูกหัวปีท้ายปี เรามาดูวิธีการป้องกันดังนี้ค่ะ
การป้องกันลูกหัวปีท้ายปี คุณแม่บางคนอาจคิดว่าหลังคลอดแล้วประจำเดือนคงไม่มา ไม่มีการป้องกัน แต่ความจริงแล้ว แม้ว่าประจำเดือนจะยังไม่มา ก็มีการตกไข่แล้ว ทำให้สามารถตั้งครรภ์ได้ การมีเพศสัมพันธ์หลังคลอดจึงควรคุมกำเนิด เช่น ใส่ถุงยางอนามัย การรับประทานยาคุมกำเนิด การฉีดยาคุมกำเนิด หรือการใส่ห่วง เป็นต้น
ยาคุมกำเนิดที่ใช้ได้แบ่งเป็น 2 ชนิด
1.ชนิดฮอร์โมนเดี่ยว มีแต่โปรเจสตินอย่างเดียว (POCs) ได้แก่ Exluton รับประทานได้เลยหลังคลอด
คุณแม่สามารถทานยา POCs ซึ่งไม่มีผลข้างเคียง แต่ประสิทธิภาพคุมกำเนิดด้อยกว่า จึงควรคุมกำเนิดด้วยวิธีอื่นควบคู่ไปด้วย เช่น การใช้ถุงยางอนามัย การนับวันระยะปลอดภัยคือช่วง 7 วันก่อนและหลังมีประจำเดือน เป็นต้น อย่างไรก็ตามคุณแม่ที่ให้นมลูกจะมีการตกไข่หลังคลอดประมาณ 9 สัปดาห์ – 18 เดือน ซึ่งช้ากว่าคุณแม่ที่ให้นมลูกซึ่งเริ่มตกไข่ 25 วัน หลังคลอด
วิธีการรับประทาน
รับประทานยาเม็ดแรกระหว่างสัปดาห์แรกหลังคลอด อย่างช้าไม่เกินสัปดาห์ที่ 6 ไม่ต้องรอให้ประจำเดือนมาก่อน เริ่มจากยาที่ทำเครื่องหมายสีน้ำเงินตามภาพ รับประทานวันละ 1 เม็ด เวลาเดียวกันทุกวัน รวมถึงช่วงที่มีประจำเดือน จนหมดแผง 28 เม็ด และเริ่มรับประทานแผงใหม่ทันทีในวันถัดไป ถ้ามีเพศสัมพันธ์ภายใน 48 ชั่วโมงหลังรับประทานยาเม็ดแรก ให้ใช้ถุงยางอนามัยร่วมด้วย แนะนำให้รับประทานยาหลังอาหารเย็น จดวันที่รับประทานยาเพื่อการตรวจสอบ และกันลืม
- ถ้าลืมรับประทานยา 1 เม็ดให้ทานยาเม็ดนั้นทันทีที่นึกได้ และรับประทานตามเวลาปกติอีก 1 เม็ด
- ถ้าลืมรับประทานยา 2 เม็ดให้ทานยาเม็ดนั้น 2 เม็ด 2 วัน คือ เช้า 1 เม็ด เย็น 1 เม็ด เวลา 2 วัน
- ถ้าลืมรับประทานยามากกว่า 2เม็ด ให้ทานยาตามปกติ และใช้ถุงยางควบคู่ไปด้วย
อ่านต่อ “ยาคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม” คลิกหน้า 2
2.ชนิดฮอร์โมนรวม มีทั้งโปรเจสติน และเอสโตรเจน (CHCs) ไม่แนะนำกับคุณแม่ให้นม
สำหรับคุณแม่หลังคลอด เราต้องพิจารณาผลข้างเคียงจากยา CHCs เพราะฮอร์โมนเอสโตรเจนมีผลลดการผลิตน้ำนม กระทบต่อคุณแม่ที่ให้นมลูกด้วยตัวเอง และเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือด เพราะร่างกายของคุณแม่ในช่วงใกล้คลอดจะสร้างสารโปรตีนที่ช่วยให้เลือดแข็งตัวเพิ่มมากขึ้น และมีการเปลี่ยนแปลงการไหลเวียนเลือด ซึ่งเป็นกลไกธรรมชาติเพื่อลดการเสียเลือดของแม่ และทารกในขณะคลอด
ดังนั้นคุณแม่หลังคลอดควรทานยาคุมกำเนิด CHCs ได้หลังจากคลอด 42 วัน เพราะเป็นเวลาที่ระบบไหลเวียนเลือดกลับมาเป็นปกติ ส่วนคุณแม่ที่ให้นมลูกควรหลีกเลี่ยงยาชนิดนี้ภายในระยะเวลา 6 เดือนหลังคลอด เพื่อป้องกันการลดลงของน้ำนม
เครดิต: หน่วยคลังข้อมูลยา คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล, เครือข่ายความร่วมมือบริการเภสัชสนเทศ, budhosp.tripod.com, www.beauties-club.com